Giá trị thay đổi, niềm tin đổi thay và lớp tài sản mới của thời đại số đang hình thành

Đến thế kỷ 20, đất đai, cổ phiếu và trái phiếu trở thành những “viên gạch” mới trong bức tường tài sản của nhân loại.

Và giờ đây, khi thế giới bước vào kỷ nguyên Internet và blockchain, một câu hỏi mới xuất hiện. Liệu chúng ta đang chứng kiến sự ra đời của một lớp tài sản hoàn toàn mới, tài sản kỹ thuật số?

Bạn sở hữu một căn nhà, nó được gọi là tài sản, bạn sở hữu một cổ phiếu Tesla, nó được gọi là tài sản, bạn có một chiếc xe dùng để kinh doanh, nó được xem là tài sản, vậy còn rộng hơn, lớp tài sản là gì? 

Tài sản là một viên gạch, còn lớp tài sản là cả một bức tường được xây từ những viên gạch tương tự nhau.

Lớp tài sản (Asset Class) là gì?

Lớp tài sản là một nhóm các tài sản có đặc điểm tương tự nhau, thường được phân loại theo:

• Cách chúng tạo ra lợi nhuận.
• Mức độ rủi ro.
• Hành vi khi thị trường biến động.
• Và vai trò của nó trong danh mục đầu tư.

Cổ phiếu của Apple, Tesla hay Vingroup dù khác công ty, nhưng đều thuộc cùng “họ cổ phiếu” vì bản chất giống nhau đại diện cho quyền sở hữu doanh nghiệp và tạo lợi nhuận từ tăng trưởng giá trị công ty.

Vì sao cần phân loại theo lớp tài sản?

Trong đầu tư, việc phân loại tài sản không phải để gọi tên cho có, mà là để hiểu rõ bản chất của những gì mình đang nắm giữ, từ đó, chuẩn bị tâm lý đúng cho từng loại rủi ro.

Mỗi lớp tài sản có một “tính cách” riêng, giống như con người vậy.

Cổ phiếu: năng động, tiềm năng lớn, nhưng dễ “thay đổi cảm xúc” có thể bay cao, cũng có thể rơi sâu chỉ trong vài ngày.

Trái phiếu: trầm tĩnh và ổn định, thích sự an toàn hơn là mạo hiểm.

Vàng: bảo thủ và kiên định, không chạy theo xu hướng, nhưng luôn giữ giá trị khi thế giới hỗn loạn.

Bất động sản: chậm rãi, nặng vốn, nhưng bền bỉ theo thời gian.

Khi bạn hiểu từng “tính cách”, bạn sẽ biết cách phối hợp chúng để cân bằng danh mục.

Giống như trong một đội bóng, bạn không thể chỉ có tiền đạo (cổ phiếu), mà cần cả hậu vệ (trái phiếu) và thủ môn (vàng) để đội hình cân bằng.

Các lớp tài sản chính trong hệ thống tài chính truyền thống

Trong thế giới tài chính, không phải tất cả tài sản đều “giống nhau”.

Một cổ phiếu, một mảnh đất, một lượng vàng, hay một tờ trái phiếu, tuy đều mang giá trị, nhưng cách chúng sinh lời, biến động và phản ứng với thị trường lại hoàn toàn khác biệt.

Chính vì thế, người ta chia chúng thành những “lớp tài sản” (Asset Classes), mỗi lớp mang một “tính cách” riêng, góp phần vào sự cân bằng của danh mục đầu tư.

Thứ tự các lớp tài sản phía dưới được xếp theo tuổi đời của chúng (từ cổ xưa đến hiện đại)

1. Hàng hóa 

 Ra đời sớm nhất, từ thời cổ đại (khoảng 5.000-10.000 năm trước).

Con người bắt đầu dùng vàng, bạc, muối, gia vị, lúa mì, dầu, và da thú để trao đổi hàng hóa.

Đây là hình thức tài sản đầu tiên, có giá trị sử dụng thực tế và được chấp nhận rộng rãi làm phương tiện trao đổi.

Đại diện: vàng, bạc, dầu, lương thực, vật liệu thô.

2. Bất động sản

Xuất hiện từ khi con người định cư và canh tác nông nghiệp (khoảng 8.000 năm trước).

Đất đai, nhà cửa, ruộng vườn trở thành biểu tượng quyền lực và tài sản thừa kế.

Từ Ai Cập cổ đại đến châu Âu trung cổ, quyền sở hữu đất luôn là “gốc rễ của giàu có”.

Đại diện: nhà ở, đất đai, công trình.

3. Tiền mặt & tương đương tiền 

Xuất hiện khi các xã hội phát minh tiền tệ kim loại (khoảng 2.500-3.000 năm trước, ở Lưỡng Hà và La Mã).

Ban đầu là đồng xu vàng, bạc, sau này là tiền giấy và ngân hàng.

Ngày nay, tiền mặt và tiền gửi ngân hàng vẫn là lớp tài sản cơ bản và phổ biến nhất.

Đại diện: tiền mặt, tiền gửi, chứng chỉ tiền gửi, tài khoản thanh khoản cao.

4. Trái phiếu 

Xuất hiện vào thế kỷ 12-13 ở châu Âu.

Ban đầu, chính phủ và hoàng gia phát hành trái phiếu để vay tiền chiến tranh.

Đến thế kỷ 17, các quốc gia như Hà Lan và Anh đã có thị trường trái phiếu công khai.

Ngày nay, trái phiếu là trụ cột ổn định của hệ thống tài chính.

Đại diện: trái phiếu chính phủ, trái phiếu doanh nghiệp.

5. Cổ phiếu

Xuất hiện vào thế kỷ 17, cùng với Công ty Đông Ấn Hà Lan (1602) công ty đầu tiên trên thế giới phát hành cổ phiếu cho công chúng.

Cổ phiếu đánh dấu sự ra đời của thị trường tài chính hiện đại, cho phép mọi người góp vốn và chia sẻ lợi nhuận doanh nghiệp.

Đại diện: cổ phiếu của Apple, Tesla, Vingroup, Google…

Tiêu chí để xác định lớp tài sản 

Để đánh giá “một thứ có đủ tư cách trở thành một lớp tài sản (asset class)”, ta cần dựa vào những tiêu chí cốt lõi mà giới tài chính và học thuật quốc tế (như CFA Institute, BlackRock, JP Morgan, và Yale Endowment Model) thường sử dụng.

Vậy Bitcoin, một đồng tiền kỹ thuật số có giá trị vốn hoá lớn nhất trong thị trường crypto có xem là một tài sản không?

Một lớp tài sản không chỉ là “một thứ có giá trị”,

Mà là một nhóm tài sản có chung đặc tính kinh tế, hành vi rủi ro lợi nhuận, và vai trò đầu tư riêng biệt trong danh mục tổng thể.

Các tiêu chí chính để đánh giá một lớp tài sản

1. Có khả năng lưu trữ và truyền tải giá trị 

Tài sản đó phải được công nhận có giá trị kinh tế, có thể lưu trữ qua thời gian và trao đổi được giữa các bên.

Ví dụ: vàng, cổ phiếu, hay bất động sản đều có thể quy đổi thành tiền hoặc tài sản khác.

Bitcoin đạt tiêu chí này: có thể lưu trữ giá trị lâu dài (vì khan hiếm) và trao đổi toàn cầu 24/7.

2. Có thị trường giao dịch và tính thanh khoản

Phải có thị trường đủ lớn, minh bạch, có người mua, người bán thường xuyên, để định giá và giao dịch dễ dàng.

Tài sản quá nhỏ hoặc thiếu thanh khoản (như tem cổ, đồ cổ hiếm) thì chỉ được coi là “tài sản sưu tầm”, chưa đủ chuẩn một lớp tài sản.

Bitcoin đang tiến gần tiêu chí này: khối lượng giao dịch hàng ngày > 77 tỷ USD, hàng trăm sàn hoạt động toàn cầu, và có ETF giao ngay được cấp phép.

3. Có hành vi rủi ro - lợi nhuận riêng biệt

Một lớp tài sản cần phản ứng khác biệt với các cú sốc kinh tế hoặc chu kỳ thị trường.

Nếu nó di chuyển y hệt cổ phiếu hoặc trái phiếu, thì không đủ “độc lập” để trở thành một lớp riêng.

Xu hướng của Bitcoin và vàng trong khoảng thời gian từ 2011 đến 2024 - Nguồn: Bloomberg 

Bitcoin đáp ứng một phần: có giai đoạn không đi cùng hướng với cổ phiếu và vàng, nhưng đôi khi vẫn di chuyển cùng chiều trong khủng hoảng.

Tìm hiểu thêm: Chu kỳ thị trường crypto là gì? Làm sao tận dụng nó trong việc đầu tư 

4. Có cơ chế định giá hợp lý 

Phải có cách xác định giá trị nội tại hoặc giá trị hợp lý để nhà đầu tư có thể ra quyết định.

Cổ phiếu dựa vào lợi nhuận doanh nghiệp, trái phiếu dựa vào lãi suất, vàng dựa vào cung, cầu và chi phí khai thác.

Bitcoin đang còn tranh cãi: không có dòng tiền, nhưng giá trị được “định nghĩa” bởi tính khan hiếm, chi phí sản xuất (mining cost), và độ chấp nhận toàn cầu.

5. Được nhiều tổ chức công nhận & có khung pháp lý

Khi các định chế tài chính lớn (quỹ đầu tư, ngân hàng, cơ quan quản lý) công nhận một tài sản trong danh mục hoặc pháp lý,

Nó chính thức bước vào giai đoạn “một lớp tài sản” thực thụ.

Bitcoin đang đạt tiêu chí này: Có ETF Spot được SEC phê duyệt (2024).

Được các tổ chức tài chính lớn như Fidelity, BlackRock, ARK, Morgan Stanley, cùng nhiều quỹ hưu trí bổ sung vào danh mục đầu tư như một loại tài sản thay thế, tức là tài sản nằm ngoài các kênh truyền thống như cổ phiếu, trái phiếu hay bất động sản.

6. Có vai trò riêng trong danh mục đầu tư 

Một tài sản được xem là “một lớp riêng” khi nó:

• Giúp đa dạng hóa danh mục.
• Giảm rủi ro tổng thể.
• Hoặc cung cấp một nguồn lợi nhuận khác biệt so với các tài sản còn lại.

Bitcoin được xem là “hàng rào chống in tiền” và là “vàng kỹ thuật số” trong danh mục thế hệ mới. Và rất nhiều quỹ đầu tư và công ty đã thêm Bitcoin vào danh mục đầu tư của họ. 

Bitcoin đã đạt 4/6 tiêu chí, và 2 tiêu chí còn lại đang phát triển nhanh chóng.

Do đó, Bitcoin hiện được xem là một “lớp tài sản mới nổi” (emerging asset class) không còn là tài sản thử nghiệm, nhưng chưa hoàn toàn ổn định như cổ phiếu, trái phiếu hay vàng. 

Nhưng đó cũng là một điểm mạnh của Bitcoin, một tài sản mới nổi lúc nào cũng phát triển nhanh và vượt bật hơn các tài sản đã trưởng thành và ổn định. 

Thực tế, việc hình thành một lớp tài sản mới trong lịch sử loài người là điều vô cùng hiếm.

Suốt hàng nghìn năm, nhân loại chỉ tạo ra được một vài loại tài sản cơ bản như vàng, đất đai, cổ phiếu, hay trái phiếu mỗi loại đều ra đời sau những biến chuyển lớn của xã hội. 

Và ngày nay, trong thế kỷ 21, kỷ nguyên của Internet và công nghệ số, sự xuất hiện của Bitcoin đánh dấu một cột mốc đặc biệt: lần đầu tiên con người tạo ra được một loại tài sản thuần kỹ thuật số, có giá trị toàn cầu, vận hành không cần niềm tin vào trung gian, và thậm chí giải quyết những giới hạn mà các tài sản truyền thống từng gặp phải.

Việc một lớp tài sản hoàn toàn mới ra đời không chỉ là thành tựu của công nghệ, mà còn là một bước tiến văn minh về cách con người hiểu và định nghĩa “giá trị” trong thời đại số.

Với những tiêu chí đó, Bitcoin đang tiến rất gần đến vị thế của một lớp tài sản độc lập.

Tìm hiểu thêm: Lưu trữ nguồn năng lượng sức mua vào internet

Vậy tại sao xe hơi và tranh ảnh nghệ thuật không được xem là lớp tài sản mà bitcoin lại được xem là lớp tài sản?

"Lớp tài sản” không chỉ là có giá trị mà phải có bản chất kinh tế và hành vi thị trường riêng

Xe hơi và tranh nghệ thuật là “tài sản”, nhưng không đủ tiêu chuẩn để trở thành “một lớp tài sản”

Xe hơi

Là tài sản tiêu dùng và khấu hao, chứ không phải tài sản đầu tư.

Giá trị giảm dần theo thời gian, không tạo ra dòng tiền hay lợi nhuận.

Thị trường xe phụ thuộc vào sở thích cá nhân, thương hiệu, và công năng sử dụng, chứ không có cơ chế đầu tư, giao dịch quy mô lớn toàn cầu.

Vì vậy, xe hơi là tài sản cá nhân, nhưng không hình thành được “lớp tài sản” trong tài chính.

Tranh nghệ thuật (hoặc đồ sưu tầm)

Có thể tăng giá, thậm chí rất mạnh nhưng giá trị của mỗi bức tranh mang tính độc nhất, không có chuẩn định giá rõ ràng, và thị trường nhỏ, kém thanh khoản.

Việc mua bán thường không minh bạch, phụ thuộc vào gu nghệ thuật, xu hướng xã hội, hoặc tên tuổi họa sĩ.

Không thể tạo ra một “nhóm tài sản đồng nhất” để định nghĩa hành vi rủi ro lợi nhuận.

Vì vậy, tranh nghệ thuật được xếp vào “tài sản thay thế đặc thù” (niche alternative investment), chứ chưa đủ điều kiện để trở thành một “lớp tài sản độc lập”.

Lớp tài sản một nhóm tài sản có bản chất giống nhau, hành vi đầu tư tương đồng, và vai trò riêng trong danh mục đầu tư.

Ví dụ:

Lớp “cổ phiếu” có các tài sản: Apple, Tesla, Vingroup.

Lớp “hàng hóa” có: vàng, dầu, bạc.

Lớp “bất động sản” có: đất, nhà ở, khu thương mại.

Tương tự:

Lớp “tài sản kỹ thuật số” có thể bao gồm: Bitcoin, Ethereum, Solana, BNB...

Trong mỗi lớp tài sản, luôn có một tài sản tiêu biểu nhất, có tính dẫn dắt thị trường, và được xem như “biểu tượng đại diện” cho cả lớp.

Trong hàng hóa, vàng là tài sản đại diện.

Trong cổ phiếu, chỉ số S&P 500 được xem là đại diện cho thị trường cổ phiếu Mỹ.

Trong thị trường crypto, Bitcoin là đại diện, tài sản đầu tiên, có vốn hóa lớn nhất, và hành vi giá ảnh hưởng mạnh nhất đến toàn bộ thị trường.

Vì vậy, khi các tổ chức, báo chí hay quỹ đầu tư nói:

“Bitcoin là một lớp tài sản mới.” thì họ thực chất đang nói tắt cho cả lớp tài sản “Digital Assets” hoặc “Crypto Assets”,

và Bitcoin được xem là đại diện tiêu biểu nhất của lớp tài sản đó.

Vì vậy, việc gọi “Bitcoin là một lớp tài sản” là cách nói rút gọn, mang tính biểu tượng, giống như khi ta nói “vàng là một lớp tài sản”, mặc dù thực ra vàng chỉ là một phần của lớp hàng hóa, nhưng đủ mạnh và phổ biến để đại diện cho cả nhóm.

Tài sản kỹ thuật số (Digital Assets): Sự xuất hiện của lớp tài sản mới

Mỗi giai đoạn trong lịch sử loài người đều gắn liền với một lớp tài sản đặc trưng:

Thời phong kiến, đất đai là biểu tượng của quyền lực.

Thời công nghiệp, cổ phiếu và trái phiếu đại diện cho tư bản và sản xuất.

Còn hôm nay, trong thời đại số, dữ liệu và tài sản kỹ thuật số đang dần trở thành “đất đai” mới của thế giới.

Tài sản không chỉ là thứ bạn sở hữu, mà là cách con người lưu trữ giá trị và niềm tin.

Nếu thế giới vật chất từng được xây bằng vàng và đất, thì thế giới số hôm nay đang được xây bằng mã hóa và niềm tin phi tập trung.

Và chính trong bức tranh đó, Bitcoin xuất hiện, không chỉ như một đồng tiền, mà như một lớp tài sản hoàn toàn mới, đánh dấu bước chuyển mình của nhân loại trong cách hiểu về “giá trị”.

Năm 2009, trong bối cảnh thế giới vừa trải qua khủng hoảng tài chính toàn cầu 2008, một nhân vật ẩn danh hoặc nhóm người mang tên Satoshi Nakamoto đã công bố sự ra đời của Bitcoin, một hệ thống tiền tệ phi tập trung, không cần ngân hàng trung ương, không ai có thể làm giả, và mọi giao dịch đều được ghi lại công khai trên một mạng lưới có tên blockchain.

Đây là một khoảnh khắc mang tính bước ngoặt.

Lần đầu tiên trong lịch sử, con người có thể chuyển giá trị qua Internet mà không cần trung gian, không ngân hàng, không công ty thanh toán, không chính phủ đứng giữa.

Nó giống như việc email đã thay thế thư tay, thì Bitcoin đang dần định nghĩa lại cách con người lưu trữ và trao đổi giá trị.

Lúc đầu, hầu hết mọi người xem Bitcoin như một thí nghiệm công nghệ điên rồ, thậm chí nhiều nhà kinh tế học còn gọi nó là “ảo tưởng” hay “trò chơi của dân công nghệ”.

Nhưng hơn một thập kỷ sau, thế giới đã thay đổi:

Bitcoin trở thành tài sản có hiệu suất tốt nhất trong 10 năm liên tiếp, vượt xa cổ phiếu, vàng hay bất động sản.

Các công ty niêm yết như Tesla, MicroStrategy, Block đã nắm giữ Bitcoin trong kho bạc.

Những định chế tài chính hàng đầu như BlackRock, Fidelity, JP Morgan đều bắt đầu cung cấp sản phẩm đầu tư Bitcoin cho khách hàng của họ.

Điều từng bị coi là “kỳ quặc” đã trở thành một phần của hệ thống tài chính toàn cầu.

Bitcoin chính là lớp tài sản của thế kỷ 21, sinh ra từ Internet, tồn tại trên blockchain, và đang định nghĩa lại khái niệm “giá trị” trong kỷ nguyên số.

Bài liên quan

• Sự khác nhau giữa Giao dịch - Đầu tư - Cờ bạc là gì?
• Sự đồng thuận xã hội: Bí mật đằng sau sự thịnh vượng của mọi tài sản
• Dự trữ Bitcoin chiến lược: Bước đi lớn của Hoa Kỳ và hiệu ứng domino toàn cầu