Tiền điện tử và Bitcoin - [Kiến thức cơ bản số #2.1]

TIỀN ĐIỆN TỬ LÀ GÌ?

Kiến thức cơ bản - Phần 02

GIỚI THIỆU

Ở bài trước mình đã giới thiệu sơ qua cho mọi người một chút về thị trường tiền điện tử thông qua thuật ngữ “Kinh tế học tiền điện tử”. Đúng vậy, mình muốn bạn biết rằng cái chúng ta đang nói đến chính là bức tranh tổng thể của một thị trường tài chính mới, có tiềm năng sẽ rất phát triển trong tương lai nên bạn đừng coi rằng nó chỉ là một cái gì đó đơn giản. Tiền điện tử cũng là một công nghệ đang còn mới và không gian để phát triển cũng rất lớn, những gì chúng ta biết bây giờ sau một thời gian nữa có lẽ sẽ bị đào thải hoặc thay bởi một công nghệ mới hơn.

Chính vì thế ở bài viết này, bạn sẽ được hiểu thêm về những khái niệm khác nhau có liên quan đến tiền điện tử. Sẽ không có quá nhiều định nghĩa phức tạp mà chỉ tập trung nói cho bạn hiểu rằng cái chúng ta sở hữu - crypto là gì? bạn có thể làm gì với nó? hay có hợp pháp khi sử dụng không?... chắc bạn cũng biết rằng, càng có kiến thức về những gì ta đang sở hữu hay đầu tư thì cơ hội thắng trong tương lai sẽ càng nhiều, ưu thế sẽ luôn nghiêng về những ai có sự hiểu biết và có cái nhìn đúng đắn về tương lai.

Lưu ý: Những bài viết trong seri “Kiến thức cơ bản dành cho người mới” tuy chỉ là kiến thức cơ bản nhưng những thuật ngữ cũng như kiến thức trong đó tương đối hai não với những bạn nào lần đầu tiếp xúc. Vì thế, hãy lấy cho mình một chút đồ uống và để đầu óc thật thoải mái trước khi bạn sẵn sàng tìm hiểu những kiến thức mới mẻ này nhé.

MỤC LỤC

1. Khái niệm về tài sản
2. Tiền điện tử là gì?
3. Các đặc trưng của tiền điện tử
4. Sự khác biệt của tiền điện tử
5. Ưu và nhược điểm của tiền điện tử
6. Bạn có thể làm gì với tiền điện tử
7. Tiền điện tử có hợp pháp không?
8. Bitcoin

KHÁI NIỆM VỀ TÀI SẢN

Trước khi chúng ta đi sâu nghiên cứu về thế giới tiền điện tử, chúng ta cần hiểu “tài sản” là gì?. Mình sẽ nêu ra một số khái niệm cơ bản về nó được phần đông mọi người chấp nhận trên toàn thế giới cho đến hiện tại.

• Tài sản là nguồn tài nguyên được kiểm soát bởi một thực thể nào đó từ các dữ liệu hay sự kiện trong quá khứ và từ đó các lợi ích kinh tế trong tương lai dự kiến sẽ chảy vào thực thể đó.– Wikipedia
• Tài sản là bất cứ điều gì có giá trị hoặc một nguồn tài nguyên có giá trị có thể được chuyển đổi thành tiền mặt. Cá nhân, công ty và chính phủ sở hữu tài sản. Đối với một công ty, một tài sản có thể tạo ra doanh thu hoặc công ty có thể hưởng lợi theo cách nào đó từ việc sở hữu hoặc sử dụng tài sản.– Investopedia
• Tài sản là một thực thể có chức năng lưu trữ giá trị. Quyền sở hữu được thực thi bởi các đơn vị thể chế, cá nhân hoặc tập thể, và từ đó chủ sở hữu có thể thu được lợi ích kinh tế bằng cách nắm giữ hoặc sử dụng nó qua một khoảng thời gian.– Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD)
• Tài sản là bất kỳ thứ gì hữu hình hoặc vô hình có thể được sở hữu hoặc kiểm soát để tạo ra giá trị và được tổ chức bởi một công ty hoặc cá nhân để tạo ra giá trị kinh tế tích cực. Nói một cách đơn giản, tài sản đại diện cho giá trị quyền sở hữu có thể được quy đổi thành tiền mặt (mặc dù tiền mặt cũng được coi là tài sản).– Kế Toán Tài Chính

Trong thế giới tiền điện tử, “tài sản” là một thuật ngữ dùng để chỉ bất kỳ loại tiền điện tử nào. Dù được sử dụng như tiền nhưng nó có nhiều ứng dụng khác ngoài việc thanh toán.

Trên thực tế, việc sử dụng hay các định nghĩa cổ điển của khái niệm tiền tệ bị thu hẹp khi nói về tiền điện tử. Ví dụ, mặc dù Bitcoin có thể dùng để mua nước nhưng bạn cũng có thể dùng nó để mua các loại đồng tiền khác với một giá trị tương quan.

Trong bài viết “A Brief Thematic Review the nature of crypto assets”, Tiến sĩ Usman W. Chohan thuộc Đại học New South Wales đã giải thích về bản chất của tài sản crypto. Tiến sĩ Chohan giải thích rằng một tài sản crypto không tồn tại theo kích thước vật lý mà chỉ có thể tồn tại dưới dạng kỹ thuật số. Hơn nữa, giá trị của nó bắt nguồn từ nguyên lý cung – cầu thay vì sự can thiệp từ bên ngoài, đồng thời mang tính bảo mật tối ưu.

TIỀN ĐIỆN TỬ

Cryptocurrency là một thuật ngữ dùng để mô tả các loại tiền kỹ thuật số vốn sử dụng mật mã học (cryptography) để bảo vệ mạng lưới thanh toán và giao dịch bên trong.

Thuật ngữ “cryptography” xuất phát từ hai từ tiếng anh Cryptographic và Currency và 2 từ này bắt nguồn từ tiếng Hy Lạp “Kryptos” và “Graphein””, nghĩa là “bí mật” và “cách viết”. Quá trình mã hóa các từ và số đã tiếp diễn suốt hàng nghìn năm qua, và ngày nay, quá trình này thường được thực hiện bằng kỹ thuật số.

Bất kỳ loại tiền kỹ thuật số nào áp dụng công nghệ chuỗi các khối – Blockchain – một dạng “sổ cái” công khai ghi lại toàn bộ các giao dịch, sử dụng hàm mật mã để mã hóa dữ liệu – đều có thể được gọi là tiền điện tử hay chính xác gọi là tiền mã hóa. Bitcoin, Ethereum, Litecoin, Dash, Monero… đều là tiền mã hóa.

Nhiều người nhầm lẫn tiền kỹ thuật số và tiền điện tử là một. Thật ra, tiền điện tử là chỉ là một dạng thức của tiền kỹ thuật số nói chung. Tuy nhiên, tiền điện tử được xem là một dạng thức tiên tiến và mang tính cách mạng của tiền kỹ thuật số.

Nói một cách đơn giản, tất cả tiền điện tử đều là tiền kỹ thuật số. Nhưng không phải loại tiền kỹ thuật số nào cũng là tiền điện tử.

Ví dụ, tiền bạn chuyển qua lại trong ngân hàng qua Internet là một dạng tiền kỹ thuật số nhưng không phải tiền điện tử. PayPal, tiền ảo trong các trò chơi, và thậm chí cả các loại điểm thưởng tích lũy cho khách hàng trung thành trên một nền tảng nào đó cũng đều có thể được xem là tiền kỹ thuật số.

Nói cách khác, tiền kỹ thuật số là một danh mục mẹ và tiền điện tử hay tiền mã hóa là danh mục con của tiền kỹ thuật số. Nhiều người nhầm lẫn hai khái niệm này .

Ở Việt Nam, nhiều phương tiện truyền thông đại chúng dùng khái niệm “Tiền kỹ thuật số” khi nói về cryptocurrency là vẫn chưa chuẩn xác. Đặc biệt là dùng khái niệm “Tiền ảo” khi nói về cryptocurrency là hoàn toàn sai lầm về bản chất thực.

Hầu hết tất cả các đồng coin hiện tại đều sử dụng một công nghệ chung gọi là “blockchain” để xây dựng nên mạng của nó. Đó là một mạng lưới các máy tính khác nhau cùng làm việc để ghi chép và xác nhận các giao dịch. Nó là một “Cuốn Sổ Cái” mà hàng nghìn người cùng có nó trong một thời điểm. Một khi được chỉnh sửa, sẽ yêu cầu tất cả những người có nó phải “xác nhận” những thay đổi đó là hợp lệ để việc “chỉnh sửa” có thể được xác minh.

Vì đây là một mạng lưới hợp tác ngang hàng nên các giao dịch cũng hoàn toàn ngang hàng. Đó là lý do tại sao nó không có một “thực thể tập trung” điều khiển và kiểm soát. Và tiền điện tử được xem là đồng tiền dân chủ mà chúng ta đang hướng tới.

Hiện nay có gần 5500 loại tiền điện tử khác nhau trên thị trường (theo Coinmarketcap.com, một nền tảng xếp hạng các loại tiền điện tử). Chắc chắn Bitcoin là đồng tiền được biết đến nhiều nhất trong tất cả bởi vì nó là loại tiền tiên phong, đồng tiền điện tử đầu tiên được tạo ra. Tiếp theo là Ethereum, Ripple, v.v…

Nếu bạn đang tìm kiếm một phương thức thanh toán ngay lập tức, an toàn, dân chủ và thật sự toàn cầu, tốn rất ít hoặc không tốn phí giao dịch, hãy tìm hiểu thêm về tiền điện tử, tiền mã hóa và cách sử dụng chúng nhé!

CÁC ĐẶC TRƯNG CỦA TIỀN ĐIỆN TỬ

Tiền điện tử chỉ hoạt động trên mạng Internet bằng cách sử dụng khả năng xử lý của một mạng lưới máy tính để xác minh và đăng ký tất cả các giao dịch được thực hiện. Đổi lại, các máy tính này sẽ nhận được một khoản thưởng dưới dạng tiền hệ thống đã được mã hóa.

Hệ thống đảm bảo cho sự vận hành của quá trình này được gọi là blockchain, và đó là nền tảng cơ bản đằng sau hầu hết đồng tiền điện tử hiện tại.

Sunny Kin và Scott Nadal đã nói về cách mọi thứ được giữ an toàn và công khai với blockchain như thế nào trong bản báo cáo của họ “PPCoin: Peer-to-Peer Crypto-Currency with Proof-of-Stake”. Họ giải thích rằng blockchain hình thành bởi các khối và mỗi khối là mắt xích của chuỗi chứa bản đăng ký của bất kỳ giao dịch nào được thực hiện. Sau đó nó được kiểm tra và lưu trữ trong một hệ thống cho phép nó được phát triển dài thêm. Chính quá trình này tạo điều kiện cho sự bảo mật và an toàn luôn được duy trì mọi lúc.

Tính hữu ích của tiền điện tử có thể được xác định bởi một thuật ngữ được giải thích ở đầu bài viết này – tài sản. Không như tiền pháp định, Tiền điện tử không bị sụt giá do lạm phát. Nó ít liên quan đến ngoại hối và có vẻ gần giống vàng hơn. Điều đó có nghĩa là nó có thể tăng giá trị khi nhu cầu tăng lên. Tuy nhiên, không như vàng, tiền điện tử còn có thể được sử dụng để thanh toán hàng hóa và dịch vụ.

Trong một bài viết năm 2013, “Bitcoin: A Primer for Policymakers”, Jerry Brito và Andrea Castillo lập luận rằng tính lưỡng dụng của tiền điện tử (vừa là một cách lưu trữ giá trị vừa là một phương tiện thanh toán) đã khiến nó trở nên phổ biến. Sự phi tập trung hóa nền kinh tế cùng với khả năng tránh thuế, chống lạm phát và sự không chắc chắn ở các địa phương nói lên rằng bất cứ ai cũng có thể tiết kiệm tiền dưới dạng thức “token” và rút tiền khi nền kinh tế địa phương được cải thiện. Đó là lý do tại sao Tiền điện tử trở thành cơn sốt gần đây nhất trên thế giới.

Vậy những đặc trưng của nó là gì mà mọi người phải phát cuồng lên như vậy?

Mình sẽ trình bày một số đặc trưng của nó cho các bạn .

Thứ nhất, tiền điện tử sử dụng mạng blockchain phi tập trung. Blockchain là cách tốt nhất (cho đến hiện tại) để duy trì sự đồng thuận về trạng thái của một bản ghi trong một mạng lưới phi tập trung và không dựa trên niềm tin. Nếu một loại tiền dựa trên niềm tin dưới dạng một bản ghi được lưu trữ và quản lý tập trung thì nó đơn giản không phải là tiền điện tử (đó là lý do tại sao PayPal và SWIFT không phải tiền điện tử).

Lưu ý: Để có một blockchain phi tập trung, không dựa trên niềm tin, không cần phải được phép, bạn cần ba thành phần chính( mình sẽ trình bày rõ ràng hơn ở phần sau ):

• Cách mã hóa.
• Một mạng cấu trúc phân tán.
• Một cơ chế đồng thuận (chẳng hạn như POW hay POS).

Thứ hai đó là tiền điện tử chạy trên nền tảng công nghệ kỹ thuật số. Loại tiền này là một dạng kiểu như phần mềm, nhưng nó phụ thuộc vào phần cứng máy tính và mạng. Công nghệ máy tính và kết nối mạng rất cần thiết đối với các chức năng của tiền điện tử. Ngoài ra cần thêm những khía cạnh vật lý khác tùy theo từng loại tiền điện tử nhất định (chẳng hạn như thẻ RFID hoặc sự hỗ trợ của các kim loại quý).

Đặc trưng thứ ba đó là mặc dù nó là một dạng giống như phần mềm tuy nhiên nó có chức năng của tiền tệ nhưng chính bạn lại có chủ quyền của mình với nó. Cái mình muốn nói ở đây là “chủ quyền của bạn với tiền của bạn”, chủ quyền mà bất kỳ ai thậm chí cả nhà nước cũng không thể tước đoạt đi khỏi bạn nếu chính bạn không đồng ý .

Ngoài những đặc trưng này còn rất nhiều những đặc trưng khác, tuy nhiên bởi sự phức tạp của nó mình sẽ không đưa ra ở đây.

SỰ KHÁC BIỆT CỦA TIỀN ĐIỆN TỬ VỚI CÁC LOẠI TIỀN KHÁC

Đầu tiên chúng ta hãy xem qua khái niệm về một số loại tiền tệ cơ bản

• Tiền hàng (Commodity Currency): loại tiền có giá trị được quy định bởi “cái” (loại hàng hóa) làm nên nó (vàng, bạc) hoặc cái mà nó đại diện.
• Tiền pháp định (Fiat Currency): tiền do chính phủ phát hành, giá trị và phạm vi sử dụng của nó được “chống lưng” bởi chính phủ phát hành ra nó. Bản thân tiền pháp định không có giá trị nội tại. Giá trị sử dụng của tiền pháp định có được là do niềm tin của người dân vào chính phủ phát hành nó, một khi chính phủ yếu kém và người dân mất niềm tin vào đồng tiền đó thì giá trị của nó gần như trở về 0 (Ví dụ Zimbabwe, Venezuela).
• Tiền điện tử hay tiền mã hóa (Cryptocurrency): thuật ngữ dùng để mô tả các loại tiền kỹ thuật số vốn sử dụng mật mã học để bảo vệ mạng lưới thanh toán và giao dịch bên trong. Tiền điện tử được tạo ra dựa trên cung cầu, niềm tin của người dùng và có tính ứng dụng cao như tốc độ giao dịch, sự an toàn, mức độ tiện lợi, hay như phí giao dịch thấp, và đảm bảo tính bảo mật…

Rõ ràng điểm khác biệt quan trọng nhất của tiền điện tử so với các loại tiền tệ khác, cụ thể hơn là tiền pháp định đó là : tiền điện tử là đồng tiền của cộng đồng – giá trị của nó là do sự chấp nhận của cộng đồng (dựa trên quy luật cung cầu thuần túy), sự bảo mật của nó là do tự thuật toán đằng sau nó và cộng đồng sử dụng nó góp phần đảm bảo, nó vận hành một cách “phi tập trung”, tức là không bị một cá nhân hay tổ chức nào chi phối cả. Chính phủ cũng không thể dùng quyền lực của mình để đánh sập tiền điện tử như Bitcoin, trừ khi là mạng Internet bị đánh sập, và ngay cả như vậy, khả năng phục hồi của mạng lưới cũng rất cao.

Tiền điện tử thực sự là một bước ngoặt lớn trong lịch sử, khi mỗi cá nhân có toàn quyền kiểm soát tiền của bản thân mình. Chỉ cần kiểm soát Private Key (khóa bí mật), bạn đã tự mình trở thành một ngân hàng cá nhân thời đại 4.0.

Đặc điểm nổi trội của Tiền điện tử trong việc giải quyết vấn đề đồng tiền mất giá chính là tính hữu hạn. Tiền pháp định thì chính phủ có thể in thêm (bản chất của in thêm là tăng lượng cung tiền – có thể là tiền giấy, tín dụng vào nền kinh tế) bất kỳ lúc nào họ muốn và sẽ gây ra lạm phát nếu bản chất nền kinh tế không tăng trưởng đúng như vậy.

Điển hình nhất cho việc này là đất nước Venezuela lạm phát phi mã tới nỗi đồng tiền mất giá, người dân dùng bao tải thay cho ví, cân tiền thay vì đếm. 

Nhưng Bitcoin (đại diện nổi bật nhất của tiền điện tử trong thời điểm hiện tại) dựa trên nền tảng Blockchain được thiết kế để không thể “in” thêm được. Đối với Bitcoin chỉ có tối đa 21 triệu đồng sẽ được phát hành trên phạm vi toàn thế giới cho tới năm 2140. Nhờ thuật toán mà số lượng đồng Bitcoin không thể tăng lên sau thời điểm đó nữa.Trên thực tế, vào thời điểm tháng 10/2018 mới chỉ có 17,3 triệu Bitcoin đã được phát hành (qua hình thức “đào”), còn hơn 4 triệu Bitcoin chưa được khai thác hết. Để tìm được hơn 4 triệu Bitcoin đó, người ta bắt buộc phải phải “đào”.

Thuật ngữ “đào Bitcoin” ở đây không phải là đào bằng vật lý, mà là dùng máy móc, dùng điện và dựa trên thuật toán. Độ khó của đào Bitcoin tăng lên theo cấp số nhân, tức càng nhiều người đào độ khó sẽ càng nhân lên gấp nhiều lần.Theo tính toán, để đào hết hơn 4 triệu Bitcoin còn lại phải chờ đến năm 2140 mới xong. Chưa kể, hiện tại trên thế giới đã mất khoảng 4 triệu Bitcoin vì những lý do khá ngớ ngẩn như người sở hữu quên mật khẩu, thất lạc các hình thức truy cập tài khoản…. Cho nên, 4 triệu Bitcoin này vẫn còn đó nhưng lại vĩnh viễn không bao giờ truy cập được. Như vậy, số lượng Bitcoin không chỉ là hữu hạn, thậm chí nó chỉ có giảm mà không có tăng. Và Cryptocurrency đã giải quyết được bài toán “in” thêm tiền mà Fiat Currency không giải quyết được.

Với những thông tin về tính hữu hạn như trên, chắc hẳn lúc này bạn đang lo lắng rằng nếu như Bitcoin bị giới hạn số lượng như vậy thì sẽ không thể đáp ứng được đủ cho người dùng, chẳng hạn như đồng Bitcoin chỉ có 21 triệu đồng, nếu số người dùng là 21 triệu người thì hóa ra mỗi người trung bình chỉ có được 1 đồng Bitcoin. Chuyện đó sẽ xảy ra nếu như Bitcoin là tiền giấy, nhưng ở đây Bitcoin là tiền điện tử, và cũng như đại đa số các đồng tiền điện tử khác, chúng là những con số trên máy tính, và nó hoàn toàn có thể được chia nhỏ ra rất nhiều lần. Giả sử 1 Bitcoin có giá 1.000 USD thì 1 USD tương đương với 0.001 Bitcoin, nếu 1 Bitcoin tăng lên 100.000 USD thì 1 đô tương đương 0.00001 Bitcoin. Bitcoin có thể chia nhỏ đến tới 0.00000001, và mỗi đơn vị như vậy được gọi là 1 Satoshi.

Khi đó Bitcoin vẫn có thể dễ dàng đại diện cho nền kinh tế trong vai trò một đồng tiền trung gian. Và bạn yên tâm, thế giới tiền điện tử không chỉ có Bitcoin, trên thị trường đang có hàng ngàn loại tiền điện tử khác nữa, và chúng ta hoàn toàn yên tâm là tiền điện tử hoàn toàn có khả năng đại diện cho giá trị của nền kinh tế toàn cầu trong tương lai.

Tính chia nhỏ của đồng tiền làm cho Cryptocurrency vừa đáp ứng được đặc tính hữu hạn, mà vẫn giải quyết được bài toán khi số lượng người dùng tăng cao. Đa số các đồng tiền điện tử khác cũng có số lượng giới hạn, và cái hay của nó đó là ngay cả người tạo ra đồng tiền đó cũng không thể tự mình “in” thêm được. Cho nên, đây cũng là sự khác biệt cực kì độc đáo của Tiền điện tử.

ƯU VÀ NHƯỢC ĐIỂM CỦA TIỀN ĐIỆN TỬ

Ưu điểm

• Giao dịch được thực hiện dễ dàng trên phạm vi toàn cầu, có thể thực hiện được ở bất cứ đâu miễn là có Internet. Bạn có thể chuyển hoặc nhận tiền điện tử ngay lập tức mà không cần thông qua bên trung gian như ngân hàng, chính phủ,…
• Chi phí giao dịch thấp ( có những đồng hoàn toàn miễn phí giao dịch)
• Giao dịch đều ẩn danh và được mã hóa nên đảm bảo tính bảo mật cao, rất khó bị hack.
• Nếu bạn nắm giữ tiền điện tử bạn có toàn quyền kiểm soát tiền của mình (hiện tại chỉ nằm ở một số đồng tiền chính trên thị trường).

Nhược điểm

• Với những người mới sử dụng cần có thời gian để họ có thể làm quen với công nghệ mới này để có thể sử dụng một cách thành thạo và an toàn.
• Sự biến động về giá, cũng như tính không đảm bảo khi đầu tư.
• Không rõ ràng về luật pháp trên toàn cầu. Dẫn đến rất nhiều sự lo ngại đối với việc sử dụng bất hợp pháp tiền điện tử.

BẠN CÓ THỂ LÀM GÌ VỚI TIỀN ĐIỆN TỬ

Mua hàng

Đầu tư

Khai Thác

Chấp nhận thanh toán (cho doanh nghiệp)