Giải thích dễ hiểu về khoá cá nhân, cụm từ hạt giống, ví nóng, ví lạnh

Trong bài viết ngày hôm nay chúng ta sẽ tìm hiểu sự khác nhau giữa khoá cá nhân và 24 từ hạt giống, cũng như là vai trò của ví lạnh trong việc bảo vệ tài sản Crypto của bạn. Đây là một trong những kiến thức cơ bản và quan trọng nhất trong thị trường này. 

Lơ là trong bảo mật cũng giống như việc bạn cất vàng bạc châu báu trong chiếc két sắt mà lại quên đóng cánh cửa nó lại vậy. 

Khoá cá nhân là gì? (private key) 

Khoá cá nhân là trung tâm của quyền sở hữu coin/token. 

Với cơ chế hoạt động của blockchain thì bạn sẽ luôn có một cặp khoá. Khoá công khai và khoá cá nhân. Khi muốn nhận coin từ một ai đó thì bạn phải đưa cho họ địa chỉ nhận coin. Đó là khoá công khai của bạn. Còn khi muốn gửi coin đi. Thì bạn cần có khoá cá nhân để ký vào giao dịch. 

Ngân hàng thì cần danh tính của bạn để cho phép bạn gửi tiền. Còn blockchain thì chỉ cần khoá cá nhân của bạn là đủ. Nên blockchain không cần biết bạn là ai. Bạn là da trắng, da đen, da vàng, cao lùn, mập hay ốm thì một khi bạn có được khoá cá nhân thì bạn có quyền ký và điều khiển số coin đó đi đến bất cứ địa chỉ nào bạn muốn.

Nên bảo vệ khoá cá nhân là một việc rất quan trọng. 

Bạn có thể hình dung là khoá công khai như địa chỉ email. Nơi mà có thể cho phép người khác tìm thấy và gửi thư đến bạn. Còn khoá cá nhân giống như mật khẩu. Nơi mà bạn có thể mở ra đọc, xoá mọi thứ từ tài khoản đó. 

Khoá cá nhân dài và phức tạp

Ở dạng thô. Khoá cá nhân là một chuỗi gồm 256 ký tự chữ và số. Rất khó cho việc nhớ và cố gắng nhập chính xác từng con số khi ký giao dịch đúng không nào?

Chưa kể mỗi đồng coin sẽ có một khoá cá nhân khác nhau. Nếu bạn sở hữu nhiều đồng coin cùng lúc thì rất cho việc lưu trữ, nhớ và viết lại các khoá cá nhân đó. 

Và thế là ví crypto ra đời như một giải pháp. Ví crypto như là nơi chứa tất cả các khoá cá nhân bên trong nó. Và tạo ra một giao diện dễ sử dụng cho bạn có thể gửi và nhận coin một cách nhanh chóng. 

Ví crypto là một cánh cửa cho ta nhìn vào blockchain. Cho phép ta có quyền điều khiển các đồng coin chạy trên chúng.

Bạn nên nhớ rằng đồng coin không được lưu trên ví của bạn. Đồng coin vẫn nằm trên blockchain. Ví chỉ có nhiệm vụ cho phép bạn điều khiển các đồng coin ấy di chuyển trên blockchain thông qua khoá cá nhân nằm trong ví đó.

Nếu xảy ra tình huống mất điện thoại hay mất máy tính thì cũng mất luôn cái ví đó?

Câu trả lời là không. Vì khi tạo bất cứ một ví nào? Điều đầu tiên là ví crypto sẽ cung cấp cho bạn cụm từ hạt giống. Thường là 12 hoặc 24 từ. Nên khi bạn đổi điện thoại, xoá ví thì chỉ cần cài lại ví. Bạn chỉ cần nhập lại cụm từ khôi phục trên ví. Tất cả các đồng coin của bạn lại trở về như cũ. Thật thú vị đúng không nào? 

Giống như bạn mất điện thoại thì không có nghĩa mất luôn cả nick Facebook, Google và nhiều tài khoản khác. Điều bạn cần là mua điện thoại mới. Cài lại apps và đăng nhập lại tài khoản và mật khẩu Facebook thì vẫn có thể tiếp tục sử dụng.

Vậy cụm từ hạt giống (cụm từ khôi phục, cụm từ bí mật…) là gì? Và nó khác gì so với khoá cá nhân. Chúng ta hãy cùng tiếp tục tìm hiểu ở phần tiếp theo.

Cụm từ hạt giống là gì? (seed phrase)

Cụm từ hạt giống là một cụm từ có độ dài từ 12, 18 hoặc 24 từ. Chúng được tạo ra khi bạn tạo một ví mới. Bất kể ví lạnh hay ví nóng. 

Không giống như khoá cá nhân. Vì khoá cá nhân chỉ liên quan đến một địa chỉ blockchain cụ thể. Cụm từ khôi phục là tổng hợp của toàn bộ tất cả các khoá cá nhân được lưu trữ trong ví đó. 

Vậy thì cụm từ hạt giống là gì? Nó là thứ để biến các khoá cá nhân khó nhớ, khó đọc, khó ghi thành những con chữ mà con người có thể nhớ, ghi và hiểu được. Giúp việc lưu trữ và khôi phục dễ hơn rất nhiều. Cụm từ hạt giống của bạn chỉ đơn giản là khóa riêng tư ở một định dạng khác.

Bạn có nhiều tài khoản khác nhau như Facebook, Google, Twitter… Mỗi tài khoản như vậy cần một mật khẩu riêng biệt. Khoá cá nhân có thể được hình dung là mật khẩu riêng biệt cho từng tài khoản trên. Còn cụm từ hạt giống tương tự như một “master key” nó chứa và khôi phục cho tất cả các mật khẩu ở trên. Biến những mật khẩu ở trên thành 12 hoặc 24 từ dễ ghi, dễ nhớ, dễ lưu trữ. Dễ lưu trữ vì bạn bạn chép tay các từ hạt giống đó ra giấy. Không được lưu chúng trên thiết bị điện tử có tiếp xúc với internet. 

Các tài khoản bên trong ví Ledger phụ thuộc vào 24 từ hạt giống.

24 từ hạt giống đại diện cho tất cả các khoá cá nhân của bạn. 

Khoá cá nhân đại diện cho quyền điều khiển một loại đồng coin nào đó trên blockchain.

Cách hoạt động này sử dụng cho cả ví nóng và ví lạnh. Chỉ có điều ví lạnh sẽ lưu các khoá cá nhân ở trạng thái “cách ly” với internet. 

Vậy thì 12 từ hay 24 từ này từ đâu mà có. Nếu các công ty như Metamask hay Ledger biết được các từ này và lấy hết tiền trong ví thì sao?

Các từ seed phrase từ đâu mà có?

Khi bạn tạo ví mới thì các ví phát hành ra cụm từ hạt giống (thường là 12 và 24 từ). Những cụm từ này dùng để khôi phục lại toàn bộ toàn bộ tất cả các mã thông báo, địa chỉ và thông tin giao dịch được tạo bởi ví của bạn. 

Ví Metamask, Ledger và cùng nhiều ví khác không tự tạo các cụm từ hạt giống cho riêng họ. Mà họ sử dụng một tiêu chuẩn chung có tên là BIP39. 

Thường thì các ví nóng như Trust, Metamask… có 12 từ hạt giống. Còn các ví lạnh như Ledger và Trezor thì có 24 từ.

24 từ thì có sự ngẫu nhiên cao hơn 12 từ. Nghĩa là bảo mật cao hơn. 

Bạn nên ghi cụm từ hạt giống ra trên giấy. Và không nên lưu 24 từ này ở bất cứ thiết bị điện tử nào.

Vì vậy, bằng cách sử dụng tiêu chuẩn BIP39 để tạo cụm từ khôi phục của bạn. Ledger (và nhiều ví khác sử dụng cùng tiêu chuẩn này) đảm bảo rằng bạn sở hữu tài sản mã hoá của mình chứ không phải nhà cung cấp ví.

Mỗi khoá cá nhân đại diện cho 1 loại tiền như Bitcoin, Ethereum… Còn cụm từ hạt giống đại diện cho tất cả các khoá cá nhân trong một ví. Nên nếu bạn lưu trữ nhiều đồng coin vào trong ví lạnh nhưng bất cẩn làm mất 24 từ hạt giống thì bạn sẽ bị mất hết tiền trong ví. 

Và quan trọng hơn, không giống như khóa cá nhân luôn được giấu bên trong ví lạnh của bạn. Cụm từ khôi phục cần được bạn viết ra tờ giấy vật lý và để nó offline 100%. Không viết lên điện thoại, không chụp lại, không lưu vào máy tính. Bạn chỉ nên viết nó ra giấy. Tránh xa với internet và ánh mắt của người khác. 

Các cụm từ hạt giống này được tạo ra dựa vào một danh sách 2048 từ này.

12-24 từ được tạo ra bằng tiêu chuẩn BIP39 dưới sự hỗ trợ của ví crypto. Các cụm từ hạt giống được rút ra từ danh sách 2048 từ phía trên. 

Bốn chữ cái đầu tiên của mỗi từ trong danh sách là duy nhất. Điều này có nghĩa là không có từ nào trong danh sách có bốn chữ cái đầu tiên giống nhau.

Danh sách này không bao gồm các từ tương tự, làm giảm khả năng xảy ra lỗi đánh máy.

Phần lớn các ví sẽ hỗ trợ các từ bằng tiếng Anh. 

Nhờ có tiêu chuẩn BIP39 mà giờ đây việc sao lưu và khôi phục ví crypto trở nên dễ dàng hơn. Bạn không cần phải nhớ các ký tự dài ngoằng của các khoá cá nhân khác nhau. Giờ đây các cụm từ hạt giống có định dạng ở dạng chữ. Giúp dễ nhớ, dễ lưu và dễ nhập lại. Ít có khả năng nhập sai hơn. 

Bạn vẫn thắc mắc thế thì các ví crypto tạo ra 12-24 từ như thế nào? Có chắc là họ không biết các từ đó không?

Ledger sử dụng một tiêu chuẩn gọi là BIP39 để tạo ra cụm từ hạt giống trên tất cả các thiết bị của họ. BIP39 là một tiêu chuẩn ngành được sử dụng bởi nhiều ví khác nhau (bao gồm cả Trezor, Metamask…). Ledger sẽ tạo ra 24 từ tiếng anh được lấy ra trong danh sách BIP39.

• Thiết bị tạo ra một chuỗi gồm 256 bit ngẫu nhiên bằng cách sử dụng bộ tạo số ngẫu nhiên thực (TRNG) được tích hợp trong phần tử bảo mật của thiết bị.

• 8 bit đầu tiên của hàm băm SHA-256 trong số 256 bit ban đầu được thêm vào cuối, cho chúng ta 264 bit.

• Tất cả 264 bit được chia thành 24 nhóm 11 bit.

• Mỗi nhóm 11 bit được hiểu là một số trong phạm vi 0 - 2047. Đóng vai trò là chỉ mục cho danh sách từ BIP 39, cho chúng ta 24 từ.

Kết quả của quá trình này là thiết bị của bạn. Sẽ tạo ra một hạt giống ghi nhớ duy nhất trong số 2256 hạt giống ghi nhớ có thể có (Đó là một trong số 115 792 089 237 316 195 423 570 985 008 687 907 853 269 984 665 640 564 039 457 584 394 039 457 584 3012 9163 007 936 hạt giống ghi nhớ có thể).

Lưu ý rằng mặc dù 23 từ đầu tiên là hoàn toàn ngẫu nhiên. Nhưng từ cuối cùng được lấy từ 3 bit ngẫu nhiên và 8 bit được tính toán từ hàm băm SHA-256. Điều này có nghĩa là từ cuối cùng có thể hoạt động như một giá trị tổng kiểm tra. Nếu bạn nhập mã gốc không chính xác vào thiết bị trong khi khôi phục từ đó, thì thiết bị có thể phát hiện ra rằng mã gốc đã nhập không hợp lệ.

Để mà một người nào nào đó có thể đoán đúng được 24 từ hạt giống của bạn thì còn khó hơn là lên trời hái sao. 

Nếu bạn muốn tìm hiểu sâu hơn về mặt kỹ thuật thì có thể đọc thêm tại đây. 

Các cụm từ hạt giống này sẽ được tạo một cách ngẫu nhiên theo thuật toán ngay lúc mà bạn tạo ví mới. Chỉ có một mình bạn mới biết cụm từ hạt giống này. Các nhà phát hành ví sẽ không biết được những từ hạt giống này. 

Sau khi đã tìm hiểu về khoá cá nhân và cụm từ bảo mật. Đây là hai thứ có thể gọi là “quan trọng nhất” để khẳng định quyền làm chủ tài sản crypto của một ai đó. Chứ không phải là chứng minh nhân dân như tài chính truyền thống. 

Bây giờ chúng ta sẽ qua đến phần tiếp theo là ví crypto. Nơi mà sẽ giúp bạn lưu trữ khoá cá nhân và tạo ra cụm từ hạt giống. 

Ví crypto là gì? 

Ví crypto giống như một tài khoản ngân hàng trong tài chính truyền thống. Từ ví, bạn có thể thao tác để điều khiển việc gửi và nhận coin. 

Nhiều người có sự ngộ nhân về việc họ gửi coin vào ví thì có nghĩa ví đó chứa các đồng coin trong đó. Thật sự thì tất cả coin, token và NFT đều tồn tại trên blockchain. Chúng tồn tại trên internet 100% và không có ở thể vật lý. 

Vậy thì ví crypto lưu trữ thứ gì trong nó? 

Ví crypto lưu trữ các khoá cá nhân bên trong. Và trả lại bạn một cụm từ hạt giống. Để bạn có thể khôi phục trong tình trạng mất ví hoặc xoá ví. Nhờ các khoá cá nhân đó mà bạn có quyền gửi coin thông qua ví. 

Từ đây chia ra hai loại ví phổ biến là ví nóng và ví lạnh. Nóng có nghĩa là khoá cá nhân của bạn luôn trong tình trạng thường xuyên kết nối với internet. Và từ đó mở ra nhiều cơ hội hơn để người khác có thể tấn công vào ví để đánh cắp khoá cá nhân.

Còn ví lạnh là loại ví không tiếp xúc với internet. Khoá cá nhân được lưu trữ trong một phiên bản vật lý. Và nó ngoại tuyến. Điều đó cũng dẫn đến việc người khác có rất ít cơ hội để tấn công đến ví của bạn. 

Vậy nhiệm vụ chính của ví nóng hay ví lạnh là để giữ các khoá cá nhân. Chứ không phải lưu trữ các đồng coin của bạn. Quan trọng là loại ví nào sẽ giữ tốt hơn mà thôi. 

Ví nóng là gì? Và nó bảo vệ bạn như thế nào

Ví nóng có thể che giấu khóa cá nhân của bạn. Nhưng vì nó luôn trực tuyến nên nó dễ bị tấn công được triển khai qua internet. Chẳng hạn như các vụ hack và phần mềm độc hại xâm nhập vào được thiết bị của bạn. 

Tôi không nói là bất cứ khi nào bạn sử dụng ví nóng thì đều bị hack và mất coin. Mà tôi ta đang nói đến việc ví nóng tạo ra “nhiều cơ hội hơn” cho việc “bị tấn công”. Vì chìa khoá cá nhân của bạn thường xuyên online. Mà kẻ tấn công cũng online thì khả năng cao sẽ dễ gặp kẻ tấn công.

Ví lạnh là gì, có cần bỏ vào tủ lạnh không?

Ví lạnh cũng lưu trữ khoá cá nhân của bạn. Chỉ có điều là nó lưu trữ các khoá cá nhân offline. 

Khác với loại hình tài chính truyền thống. Khi mà bạn còn có sự bảo vệ của các bên thứ ba. Nhưng tiền mã hoá là một loại tiền phi tập trung và không có một trung tâm đứng ra để đảo đảm cũng như khắc phục những sai lầm về mặt tài chính của bạn. Như bị đánh cắp, gửi lộn địa chỉ… Ở thế giới crypto bạn là người giữ 100% trách nhiệm cho bản thân mình. Nên bạn phải có những giải pháp bảo vệ thật tốt tài sản của mình. 

Và ví lạnh là phương pháp an toàn nhất cho đến thời điểm hiện tại cho phép bạn làm điều đó. 

Cách hoạt động của ví lạnh

Cách hoạt động của ví lạnh là ký các giao dịch bằng khóa riêng tư trong môi trường ngoại tuyến. Phương pháp lưu trữ các khoá cá nhân vào trong các thiết bị vật lý. Và thiết bị vật lý đó không tiếp xúc với internet. 

Khi muốn gửi coin. Thì bạn cần nhập địa chỉ người nhận, chọn số lượng coin muốn gửi và bấm nút gửi trên ví.

Giai đoạn này đối với ví nóng diễn ra rất nhanh. Vì khoá cá nhân nằm trực tiếp trên ví để ký vào các giao dịch. Và giúp nó hoàn tất ngay lập tức. 

Còn với ví lạnh. Quy trình sẽ khác một chút. 

Ở các loại ví lạnh, đặc biệt là Ledger. Họ có một giao diện phần mềm giống với các ví nóng có tên là Ledger Live (bạn cài phần mềm này nào máy tính hay điện thoại để gửi và nhận coi)

Ứng dụng Ledger Live trên máy tính và điện thoại. 

Phần thứ hai là một ví cứng bằng vật lý. Nó có hình dạng giống một USB. Trong ví cứng này có chứa khoá cá nhân của bạn.

Ví Ledger nano X

Khi bạn nhập địa chỉ người nhận coin và số lượng coin muốn gửi trên Ledger Live thì giao dịch sẽ không được gửi đi. Vì Ledger Live không có khoá cá nhân để ký vào giao dịch.

Do đó. Ledger Live sẽ gửi tín hiệu đến ví cứng để ký giao dịch bên trong ví cứng này. Để ký giao dịch thì yêu cầu bạn phải tác động một lực vật lý bằng cách bấm vào 2 nút trên ví cứng để gửi. Hacker không thể nào có ở đó mà “bấm” thay bạn. Nên việc đó sẽ hạn chế tối đa các trường hợp tấn công qua internet. 

Sau khi ký giao dịch bằng ví cứng xong. Thì giao dịch đó sẽ được Ledger Live phát sóng lên blockchain trong khi khoá cá nhân của bạn vẫn ở trạng thái offline. 

Điều này cũng giống với việc bạn kết nối ví Metamask với ví lạnh Ledger. Tuy là bạn phải thực hiện giao dịch trên Metamask nhưng bắt buộc bạn ký giao dịch một cách thủ công bằng tay bằng cách bấm nút trên ví lạnh thì nó giao dịch mới có thể được thực hiện.

Các khoá cá nhân của bạn sẽ không bao giờ rời khỏi ví lạnh và chúng luôn trong tình trạng offline. Chính nguyên lý đơn giản đó mà các hacker không tài nào có thể lấy khóa cá nhân của bạn được trừ khi hacker lấy được 24 từ hạt giống khôi phục ví lạnh của bạn mà thôi. 

Nếu công ty phát hành ví phá sản thì có mất coin không?

Có rất nhiều câu hỏi xoay quanh việc sử dụng và lưu trữ tài sản bên trong các ví crypto. Đặc biệt là ví lạnh. Vì ví lạnh thường do các công ty tập trung phát hành. 

Nếu mất ví lạnh thì sao?

Khi bạn làm mất ví lạnh của mình. Thì việc cần làm là mua một ví lạnh mới và nhập lại 24 ký tự vào. Thế là bạn vẫn có thể tiếp tục sử dụng nó. Giống như bạn mất điện thoại thì không đồng nghĩa với việc mất tài khoản Facebook. Bạn chỉ cần mua điện thoại mới, tải ứng dụng Facebook xuống. Đăng nhập vào bằng tài khoản cũ và tiếp tục xài thôi.

Khuyến nghị là bạn nên có 2 cái ví lạnh. Một để sử dụng và một để phòng trường hợp cái đầu tiên bị hư hỏng. Đừng để đến lúc cần bán coin gấp mà phải hấp tấp đi mua một cái ví mới tốn nhiều chi phí cơ hội của bạn. 

Nếu mất 24 từ hạt giống thì sao?

Nếu mất đi 24 từ hạt giống nhưng bạn vẫn còn giữ lại được ví lạnh. Thì bạn phải mau chóng chuyển hết số tiền còn lại trong ví qua một ví mới mà bạn có thể tin tưởng. Với điều kiện bạn vẫn còn nhớ mã Pin của ví lạnh của bạn. 

Sau đó reset lại ví lạnh và tạo ra 24 từ hạt giống mới. Sau đó chuyển số tiền kia về lại ví lạnh và tiếp tục lưu giữ. 

Nếu ai đó lấy được 24 từ hạt giống và di chuyển được tiền nhanh hơn bạn thì xem như bạn đã mất coin. 

24 từ hạt giống được xem là vật tối thượng trong việc bảo vệ tài sản của bạn. 

Nếu mất cả 2 thứ là ví lạnh và 24 từ hạt giống thì sao?

Đây là trường hợp cực kỳ xấu và hầu như không ai có thể giúp được bạn việc khôi phục lại cũng như khôi phục lại các đồng coin đó.

Nếu công ty Ledger phá sản thì sao?

Bạn có thể khôi phục lại bằng cách nhập 24 từ hạt giống của ví Ledger lên các ví khác. Chẳng hạn như ví lạnh Trezor để khôi phục lại tất cả số tiền bạn có trong ví trước đó. Tiền của bạn sẽ vẫn an toàn nếu có bất kỳ điều gì xảy ra với công ty Ledger. Vì ở phần trên của bài viết. Chúng ta đã tìm hiểu qua cách mà các ví tạo ra 24 từ hạt giống qua tiêu chuẩn BIP39.

Nếu tôi gửi coin vào ví Metamask rồi xoá ví để ví không tương tác với internet thì nó có giống ví lạnh không?

Câu trả lời là không. Vì khi tạo ví Metamask. Ví cung cấp cho bạn 12 từ hạt giống trên môi trường online. Rồi từ đó bạn mới viết xuống giấy là offline. Trong quá trình hiển thị đó thì người khác vẫn có thể tấn công và đọc được 12 từ hạt giống đó.

Ví lạnh tạo ra 24 từ hạt giống một cách ngẫu nhiên bên trong thiết bị vật lý. Nghĩa là nó offline trong lúc tạo ra 24 từ. Từ đó tạo ra một môi trường mà có thể gọi là “vô trùng”. Rất khó để có “vi khuẩn hay virus” tấn công và lấy được. 

24 từ hạt giống được tạo ra trên thiết bị vật lý không có tiếp xúc internet. 

Bạn cũng không nên khôi phục 24 từ hạt giống của Ledger lên ví Metamask và ngược lại. Là khôi phục 12 từ hạt giống của Metamask lên ví Ledger.

Vì như đã giải thích ở trên. Ví lạnh là môi trường offline hoàn toàn. Khi bạn khôi phục 24 từ hạt giống lên Metamask thì bạn đã chuyển nó thành online. Và ngược lại bạn khôi phục 12 từ hạt giống từ Metamask xuống Ledger cũng không an toàn vì trước đó 12 từ hạt giống của Metamask đã tiếp xúc với môi trường online. 

Bạn phải đảm bảo rằng cả hai thứ là khoá cá nhân và cụm từ hạt giống đều phải được lưu trữ ở môi trường offline 100%. 

Kết luận 

Hiện tại ví lạnh vẫn là phương pháp an toàn nhất để lưu trữ coin, token và cả NFT. 

Phương pháp này không chỉ được các cá nhân sử dụng mà nó còn được các tổ chức tài chính, sàn giao dịch và các cá voi sử dụng. 

Hy vọng sau bài viết này thì bạn có thể hiểu thêm các khía cạnh sâu hơn về tầm quan trọng của khoá cá nhân, cụm từ hạt giống và biết cách bảo vệ chúng một cách tốt nhất. 

Not your keys, not your coins.

Nơi mua ví lạnh 

Nhiều bạn hỏi là ví Ledger mua ở đâu?

Các bạn có thể order từ store chính thức, nếu bạn ở VN thì admin trong nhóm ThuanCapital có bán ví lạnh, bạn có thể tìm hiểu ở link bên dưới

🌎 Store chính thức của Ledger: https://shop.ledger.com/?r=cc1a81f8e3c0
👉 Bạn ở Việt nam: https://store.thuancapital.com/

Bài liên quan

• Tại sao bảo mật là yếu tố quan trọng nhất trong crypto?